Sanatçı, Aktivist ve Siyasetçi Mikis Theodorakis Yaşamını Yitirdi

ATİNA – 1967-74 askeri diktatörlüğü sırasında Yunanistan’ın içinde bulunduğu kötü duruma ilişkin küresel farkındalığı artırmada etkili olan Yunan usta besteci ve siyasi aktivist Mikis Theodorakis 96 yaşında aramızdan ayrıldı.

Mikis Theodorakis kimdir?

Michael “Mikis” Theodorakis 1925’te Yunanistan’da doğdu. Binden fazla şarkı yazan Theodorakis, besteci, aktivist, siyasetçi kimlikleriyle dünya çapında tanındı. Zorba (1964), Z (1969) ve Serpico (1973) filmleri için bestelediği müzikleri küresel çapta dinlendi.

“Holokost hakkında yazılan en güzel müzik eseri” olarak nitelendirilen “Mauthausen’in Ballad’ı” olarak da bilinen “Mauthausen Üçlemesi” önemli görülen eserlerinden biridir. Theodorakis, Yunanistan’ın en tanınmış yaşayan bestecisi olarak görülmektedir. Theodorakis, Lenin Barış Ödülü’nün de sahibidir.

Siyasi olarak, Yunanistan Komünist Partisi ile ilişkili olduğu bilinen Theodorakis, 1981-1990 yılları arasında bu partiden milletvekilliği de yaptı. Bununla birlikte, 1989’da ülkenin, Andreas Papandreu hükûmetinin sayısız skandalından dolayı oluşan siyasal krizden çıkabilmesi için, merkez sağdaki Yeni Demokrasi Partisi’nin içinde bağımsız bir aday olarak bir süre çalıştı ve muhafazakârlar, sosyalistler ve solcular arasında büyük bir koalisyon kurmaya yardımcı oldu. 1990’da yeniden parlamentoya seçildi, Constantine Mitsotakis yönetimindeki ülkede hükûmet bakanı oldu. Bu süreçte uyuşturucu ve terörle mücadele çalışmaları yürütürken kültür, eğitim ve Yunanistan-Türkiye arasındaki ilişkileri iyileştirmek için de çalıştı.

Özel yaşamı

29 Temmuz 1925’te Yunanistan’ın Sakız Adası’nda, Giritli avukat bir baba ve Çeşmeli Yunan bir annenin oğlu olarak dünyaya geldi. Çok küçük yaşlarda müziğin büyüsüne kapılan Mikis, henüz hiçbir müzik eğitimi almadan çocuk yaşta kendi kendisine şarkı yazmaya çalıştı. İlk müzik derslerini Pirgos ve Patra’da aldıktan sonra, kurduğu bir koro ile birlikte Bizans dinsel müzikleriyle ilk konserlerini verdiğinde henüz 17 yaşındaydı.

İtalya’nın Yunanistan’a savaş açmasıyla birlikte Theodorakis de 17 yaşında direniş hareketine katıldı. Esir düşen Theodorakis bir süre sonra serbest bırakıldı. Ancak Yunanistan’ın Naziler tarafından işgal edilmesiyle birlikte yeniden direnişçilerin saflarına katıldı. Tekrar esir düşen Mikis, yoğun işkencelere maruz kaldı ve ardından ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası infaz edilmek üzere kurşuna dizilen Mikis büyük bir tesadüf sonucu ölmedi. İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra başlayan Yunan iç savaşı boyunca (1946-1952 arası) yine birçok kez hapse girip çıktı ve bu dönemin sonunda ülkeden sürgün edildi. Paris’e giden Mikis burada burslu olarak müzik eğitimine devam etti.

Theodorakis 1961 yılında Yunanistan’a döndü ve kurduğu Lambrakis Gençlik Örgütü’nün başkanlığına seçildi. Kısa bir süre sonra da Pire’den milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. 1967 Albaylar darbesinin hemen ertesi günü Theodorakis’e yönelik ciddi bir baskı kampanyası başlatıldı. Albaylar Cuntası 13 nolu ordu kararnamesiyle Mikis Theodorakis’in müziklerinin çalınmasını ve dinlenmesini yasakladı. Yeraltına çekilen Theodorakis Yurtsever Cephe’yi kurarak cunta rejimine karşı mücadelesini sürdürdü. Ancak kısa bir süre sonra yakalandı. Önce cezaevine konuldu, ardından Oropo toplama kampına götürüldü. Dünya çapında sürdürülen bir dayanışma kampanyası sayesinde cezası sürgüne çevrildi ve böylece 1970 yılında kamptan alınıp sürgüne gönderildi.

Mikis Theodorakis sürgünde de Albaylar Cuntası’na karşı mücadele etti; dünya çapında çıktığı turnelerde bin kadar konser vererek ülkesindeki baskı rejimini teşhir etti. Bu konserlerde özellikle Maria Farantouri gibi yeteneklerle dinleyici önüne çıktı. Ve Albayların iktidardan düşmesinden sonra zafer kazanmış olarak yeniden Yunanistan’a döndü. 1974 yılında tekrar milletvekili seçilerek meclise girdi. Zülfü Livaneli ve diğer dostlarıyla birlikte 1986 yılında Türk-Yunan Dostluk Derneğini kurdu; aynı dönemde İstanbul’da verdiği konserler büyük ilgi topladı. 1988 seçimlerinde yeniden milletvekili seçildi. 1990-1992 yılları arasında Konstantin Mitçotakis hükûmetinde iki yıl bakanlık yaptı. Daha sonra iki yıllığına Yunan radyo ve televizyon kurumu ERT’nin Senfoni Orkestrası ve Korosu’nun Genel Müzik Direktörlüğü’ne atandı.

Klasik müzik alanında yaptığı başarılı çalışmaların ardından geleneksel ve ulusal çalgılara, ritimlere ve ezgilere yönelen Theodorakis, “Epitafios” Mezartaşı yazıtı beste dizisiyle Yunanistan’da büyük bir kültür devrimi başlattı. Theodorakis bin dolayında şarkı yazmıştır. Çok sayıda senfoni, bale, opera ve oratoryo bestelemiştir. Birçok tragedya ve modern tiyatro oyununun müziğini yazmıştır. 12 sinema filminin müziğini yazmıştır. Yazdığı film müzikleri arasında “Z” filminin müziği özellikle ses getirirken, “Zorba” filmi için bestelediği müzik de Sirtaki dansının dünyaya yayılmasını sağlamıştır. Theodorakis siyasal mücadelesini ve sanata ilişkin görüşlerini, yazdığı iki kitapta topladı. Altmış yılı aşkın bir zaman dilimine yayılan çalışmalarından ötürü birçok ulusal ve uluslararası ödül almıştır.