Kapitalizmin çarpık gelişmesinin ve sermaye devletinin Kürt ulusal sorununa yönelik politikalarının ekonomik-iktisadi alanda yarattığı eşitsizlik pandemi süreciyle daha da büyüyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2019 yılı il düzeyi cari fiyatlarla Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) hesaplamalarını paylaştı. Verilere göre, il düzeyinde cari fiyatlarla GSYH hesaplamalarına göre 2019 yılında İstanbul 1 trilyon 327 milyar 452 milyon TL ile en yüksek GSYH’ye ulaşırken, İstanbul’u 395 milyar 731 milyon TL ve yüzde 9,2 pay ile Ankara, 263 milyar 38 milyon TL ve yüzde 6,1 pay ile İzmir takip etti. İl düzeyinde GSYH hesaplarında son üç sırada 4 milyar 134 milyon TL ile Dersim, 3 milyar 399 milyon TL ile Ardahan ve 2 milyar 840 milyon TL ile Bayburt yer aldı.
Kişi başına en düşük gelir sahibi iller
Kişi başına GSYH’de 2019 yılında, İstanbul 86 bin 798 TL ile ilk sırada yer aldı. İstanbul’u, 81 bin 228 TL ile Kocaeli ve 71 bin 27 TL ile Ankara izledi. İl düzeyinde kişi başına GSYH hesaplamalarında, 18 bin 708 TL ile Van, 17 bin 465 TL ile Urfa ve 16 bin 727 TL ile Ağrı son üç sırada yer aldı.
GSYH’den en yüksek pay İstanbul’a
GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde 2019 yılında cari fiyatlarla GSYH’den en yüksek payı alan İstanbul, tarım sektörü ve diğer hizmet faaliyetleri hariç, tüm faaliyetlerde de ilk sırada yer aldı. Bilgi ve iletişim faaliyetleri toplamı içinde İstanbul’un aldığı pay yüzde 65,4, finans ve sigorta faaliyetleri toplamından aldığı pay yüzde 58,2, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri toplamından aldığı pay yüzde 46,5, hizmetler sektörü toplamından aldığı pay yüzde 40,5, inşaat sektörü toplamından aldığı pay yüzde 35,6 olarak gerçekleşti. Konya yüzde 6,1 pay ile tarım, ormancılık, balıkçılık sektöründe 81 içinde ilk sırada yer alırken, Ankara yüzde 29,2 pay ile diğer hizmet faaliyetlerinde ilk sırada yer aldı.
İstanbul’un toplam GSYH’si içinde en yüksek payı yüzde 32,1 ile hizmetler sektörü aldı. Ankara, Türkiye’nin 2019 büyümesine en fazla katkı sağlayan il oldu. Yıllık GSYH’nin, zincirlenmiş hacim endeksiyle bir önceki yıla göre yüzde 0,9 artışına en fazla katkı veren il yüzde 0,43 ile Ankara oldu. Ankara’yı yüzde 0,40 ile İstanbul ve yüzde 0,14 ile Antalya izledi. Yıllık GYSH büyümesine 2019 yılında negatif yönlü katkı veren illerin başında yüzde 0,23 ile Kocaeli, yüzde 0,11 ile İzmir, yüzde 0,08 ile Bursa ve Hatay yer aldı.
GSYİH Nasıl hesaplanıyor? Ne anlama geliyor?
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH), belirli bir zaman aralığında üretilen tüm nihai ürünlerin, piyasa değerindeki ekonomik ölçüsüdür. Kişi başına düşen GSYİH (nominal) ise, illerdeki yaşam maliyetleri ve enflasyon oranlarındaki farklılıkları ve emekçi sınıf ile halk kitleleri açısından illere göre gelir düzeyi farklılığını yansıtmamaktadır.
GSYİH verilerini bulmak için şu formül uygulanır: GSYİH = Tüketim + Yatırım + devlet harcamaları + (ihracat – ithalat)
Yukarıdaki formül göz önünde bulundurulduğunda anlaşılır ki; bu hesaplama yöntemiyle GSYİH rakamları toplumsal refah düzeyeni değil, sermayenin karlılığını göstermektedir.
Bir ülkede yada bölgede elde edilen gayrisafi milli hasılanın (GSMH), orada yaşayan nüfus sayısına bölünmesiyle kişi başı gelir miktarı bulunur. Aynı yöntemle, ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYİH) da ülkede yaşayan nüfusa bölünmesiyle de kişi başı yurtiçi gelir miktarı bulunmuş olur. Yani tekellerin, şirketlerin, işletmelerin gelirlerinin de dahil olduğu miktar, topluma eşit dağıtılıyormuş gibi nüfus sayısına bölünüyor. Oysa sözkonusu GSMH, tüm nüfusa eşit dağıtılmıyor!
Habere dönecek olursak Kürt illeri ile ilgili ortaya çıkan tablo, Kürt illerinde sermaye yatırımlarının -batıya kıyasla- düşük olduğunu, Kürt illerindeki ithalat ve ihracaatın da -batıya kıyasla- daha düşük olduğunu göstermektedir. Bu aynı zamanda istihdamın daha dar ve işsizliğin daha yoğun olduğu anlamına gelmektedir. Ancak bu batıdaki emekçi sınıf ve halk kitleleri ile Kürt illerindekiler arasında -sınıfsal ve ekonomik düzeyde- esasta bir farklılık olduğu anlamını taşımaz.
