Rapora göre bir işçi 2009’un ilk üç ayında ürettiği işten 100 birimlik pay aldı. Bu oran 2020’nin son üç ayına gelindiğinde 78,8 birime düştü. Ancak işçi 2009 yılının ilk üç ayında 100 birimlik iş üretirken bu rakam 2020 yılının son üç ayına gelindiğinde 166,6’ya yükseldi. Yani işçinin aldığı ücret 21,2 puan azaldı. Böylece işçinin parası yaptığı üretime oranla eridi. Patronun zenginliği artarken işçinin yoksulluğu derinleşti.
Bunu enflasyon etkisini düşünmeden, varsayımsal rakamlarla şöyle açıklayabiliriz: Bir işçi 2009 yılının ilk 3 ayında 100 bin liralık iş üretiyorsa bu işten 1000 lira alıyordu. 2020 yılının son 3 ayına gelindiğinde 100 bin liralık iş üreten işçi 788 lira aldı. Ancak bir işçi 2009 yılının ilk 3 ayında 100 bin liralık iş üretiyorsa bunu 2020 yılının son 3 ayında 166 bin liraya çıkardı.
Raporda şu ifadelere yer verildi: “Verimlilik ve ücret arasında makasın düzenli olarak açıldığı görülüyor. Bu açılmayı hem toplamda hem de çeyreklik bazda izlemek mümkün. 2009 yılında reel ücret ve verimliliği başa baş kabul ettiğimizde aradaki makas 88 puan açılmış oldu. Böylece emek verimliliği artarken emek gelirleri düşmüş oldu.”
KAR İŞÇİ KANI ÜZERİNDE YÜKSELİYOR
2020 yılının bir diğer dikkat çeken yanı ise iş cinayetlerinde yaşanan artış. Sadece 2020 yılında en az 2427 emekçi yaşamını yitirdi. Bir önceki yıl bu rakam 1736’ydı. Bu artışta Covid-19’un payı da var. 2020 yılında salgın sürecinde evde kal çağrıları yapılırken fabrikaları doldurmak zorunda kalan işçilerden 747’si bu hastalık nedeniyle yaşamını yitirdi.
Öte yandan milyonlarca işçi salgın sürecinde gelir kaybına uğradı. 2,5 milyon işçi ücretsiz izne çıkarılırken yüzlerce işçi kod 29 ile işten atıldı. Salgında 3,7 milyon işçi kısa çalışma ödeneğinden faydalandırıldı. Ayrıca kısa çalışma ödeneğinin uzatılmayacağı AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından duyurulunca ödenekten faydalanan işçilerin ne yapacağı sorusunu akıllara getirdi. İşten çıkarma yasağı mayıs sonuna kadar uzatıldı ancak kısa çalışma ödeneğinin süresi mart sonunda bitecek. Bu durumda kısa çalışma ödeneğinden faydalanan emekçiler ücretsiz izne çıkarılma ya da maaşlarına indirim yapılması tehdidiyle karşı karşıya.
***
ÜRETİM ARTIYOR AMA İSTİHDAM VE ÜCRET AZALIYOR
TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), 68’inci Sanayinin Sorunları ve Analizi bültenini yayımladı. Bültende pandemi döneminde üretimin artarken istihdam ve ücretin düştüğüne vurgu yapıldı. Ekonominin omurgasını oluşturan sanayide, pandeminin damgasını vurduğu 2020’de bile üretim artışının, yılın ikinci yarısında da olsa sürmesi dikkat çekti. Bunun etkisiyle 2020 yılında Gayrisafi Hasıla (GSYH) yüzde 1,8 büyüdü. Türkiye, Çin ile birlikte, G-20 ülkeleri arasında büyüyen ikinci ülke oldu.
Rapora göre sanayicinin ya da üreticinin fiyat hareketlerini gösteren endeks (Yİ-ÜFE) ile tüketicinin ödediği fiyatları gösteren endeks TÜFE arasındaki makas giderek açılıyor. Fark 2020 Şubat’ta yüzde 14’ü aştı. Bu, şimdiye kadar iki endeks arasında oluşan en büyük fark.
Öte yandan 2020 pandemi yılında sanayi, birçok ülkede göründüğünün tersine, zorlanarak da olsa yüzde 1,6 artış göstermiş olsa da, özellikle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilen 2018 sonrası ciddi bir patinaj içinde. En son anlamlı büyümesini yüzde 9 ile 2017’de gösteren sanayi üretim endeksi, son 3 yılda ortalama yüzde 0,8, yani yüzde 1’in altında büyüyebildi.
***
PANDEMİDE İŞ YÜKÜ ARTTI
Rapora göre bu durum birim başına daha az zamanda gerçekleştiren sanayi üretimi, fiilen çalışan işgücünün iş yükünü de artırarak gerçekleşti. Böylece birim üretim başına verimlilik de artmış göründü. Ancak bu durum karşısında birim üretim başına alınan nominal ücret, tüketici enflasyonu karşısında tutunamadı ve reel olarak yüzde 5 geriye düştü. Hesap, dolar fiyatı üstünden yapıldığında 2020’de yüzde 24 artan dolar fiyatı karşısında birim üretime düşen ücretteki reel gerileme yüzde 12’yi geçti. Bu da bölüşümde adaletsizliğin pandemi döneminde artırılarak emek aleyhine büyütüldüğünün göstergesi sayılır.
