Vergisini Topluyorlar, Önlemini Almıyorlar, Deprem Alanlarını Ranta Açıyorlar!

26 Senedir her yıl milyarlarca liralık vergi toplanıyor ancak hiçbir önlem alınmıyor. Sermaye düzeni halkın can güvenliği yerine kapitalistlerin ceplerini düşündüğü için depremden korunma alanı olabilecek arazilerin çoğu AVM’lere peşkeş çekildi.

Deprem toplanma alanları olmayan birçok noktada halk küçücük parklara ve yol kenarlarına sığınmak zorunda kaldı.

stanbul’da başta 6,2’lik deprem olmak üzere önceki gün yaşanan 200’ü aşkın sarsıntının ardından yaşananlar kentin rant için adeta kurban edildiğini bir kez daha gösterdi.

Depremin hemen sonrasında sokaklara dökülenler, yollara düşenler, parklara tıkış tıkış dolan yurttaşların görüntüleri halkın bu konuda ne kadar yalnız bırakıldığını ortaya koydu. Özellikle küçük parklara sığınan kalabalıklar AVM’ye rezidansa dönüştürülen büyük toplanma alanlarını akla getirdi. Ülkeyi 23 yıl yöneten AKP iktidarı döneminde dönüştürülen bu alanlar özellikle yoksulların deprem anında sığınabilecekleri alanları yok etti. Yüz binlerce insanın yaşadığı semtlerde okul bahçeleri, cami avluları gibi küçük alanlar toplanma alanı olarak belirlendi.

TOPLANMA ALANLARIN DÖRTTE ÜÇÜ İMARA AÇILDI

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne (TMMOB) ve bağlı İnşaat Mühendisleri Odası’nın bir raporunda İstanbul’da 2002 yılında belirlenen 496 toplanma alanının dörtte üçünün imara açılarak, üzerine rezidans, iş merkezi ve alışveriş merkezi gibi yapıların inşa edildiği belirtilmişti. Rapora göre İstanbul’da şu an itibarıyla gerekli kriterleri karşılayan toplanma alanı sayısı sadece 77.

İPA’nın geçen yıl hazırladığı rapora göre ise İstanbul’daki toplam 95 alışveriş merkezinin kapladığı alan, 42 binden fazla insanı barındırabilecek büyüklükte.

Toplanma alanı olmasına rağmen ranta açılan bazı alanlar ve özellikleri şöyle:

Ağaoğlu My City: Ağaoğlu inşaat tarafından Bahçelievler’de 80 bin metrekare arsa alanına inşa edildi. 11 katlı binalarda toplam 1220 konut bulunuyor. Alanın büyüklüğü 11,2 futbol sahasına denk geliyor.

Torun Center: Torunlar GYO tarafından Ali Samiyen Stadı’nı da içinde barındıran arsa üzerine inşa edildi. Toplam 241 bin metrekare inşaat alanına sahip olan projede 69 bin metrekare konut ve 87 bin metrekare ofis ve ticari alan bulunuyor.

Meydan AVM: Toplam 65 bin 400 metrekare alanına sahip. İçinde 10 sinemalık bir movieplex, bir hipermarket, muhtelif dükkanlar, fast food bölümü, spor ve sağlık merkezi, dinlenme ve eğlenme alanları bulunuyor.

Sahilpark Veliefendi: Toplam 68 bin 333 metrekare alan üzerinde YDA Group tarafından hayat geçirilen projede toplam 600 adet daire yer alıyor. Proje 11 bloktan meydana geliyor.

Forum İstanbul: 495 bin metrekarelik inşaat alanı ve 175 bin metrekarelik kiralanabilir alanıyla Türkiye’nin en büyük alışveriş merkezlerinden biri. LC Waikiki’nin büyük ortağı olan Küçük Ailesi, konkordato sürecinde bulunan Forum AVM’lerinin yüzde 40 hissesini geçen sene satın almıştı.

Avrupa Konutları: Gaziosmanpaşa’da bulunan konutlar 150 bin metrekare arsaya sahip. TOKİ tarafından hasılat paylaşımı yöntemi ile yapıldı. İçerisinde 3100 konut, rezidanslar ve ticari işletmeler bulunuyor. Konutların tam karşısında ise önemli bir kısmı gecekondudan oluşan eski binalarda daha çok yoksullar yaşıyor.

Capacity AVM: Toplam inşaat alanı 199 bin metrekare olan AVM’de 187 mağaza yer alıyor. Keleşoğlu Holding tarafından yapıldı.

Zorlu Center: Zorlu Holding tarafından İstanbul’un Levazım bölgesinde inşa edildi. Toplam 693 bin 784 metrekare inşaat alanına sahip.

VERGİLERİ TOPLUYORLAR, RANT İÇİN ÇALIŞIYORLAR!

17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 depremlerinin ardından, dönemin iktidarı tarafından, oluşan maliyeti karşılayabilmek için yeni vergiler getirilmişti. Bu vergilerden birisi de kamuoyunda “deprem vergisi” olarak bilinen özel iletişim vergisiydi. Geçici olarak getirilen bu vergi AKP döneminde kalıcı hale geldi. O dönemde bu vergi 1 yıllığına getirilmişti. Ancak daha sonra süre uzatıldı. 2004 yılında da kalıcı hale getirildi. 

145 MİLYAR LİRA TOPLANDI

1999 yılından bu yana 26 yıldır da uygulanıyor. Cep ve sabit telefon faturalarından, dijital ve kablolu tv yayınlarından, internet hizmeti faturalarından yüzde 10 oranında özel iletişim vergisi alınıyor. 19 Mayıs Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Murat Batı, “Mart 2025 itibariyle toplamda 145 milyar lira özel iletişim vergisi tahsil edilmiş. Yıllık ortalama dolar kuru ile hesaplanınca 2025 Mart dahil tahsil edilen tutar yaklaşık 40 milyar 165 milyon dolardır” tespitinde bulundu.

SADECE BU YIL 45 MİLYAR!

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın bütçe verilerine göre de, özel iletişim vergisinden sadece bu yıl 45.1 milyar lira gelir hedefleniyor. Ocak-mart dönemi verilerine göre, özel iletişim vergisinde tahakkuk tutarı 10.2 milyar lira. 3 aylık tahsilat ise 9.9 milyar lira olarak gerçekleşti. Tahsilat bütçe hedefi oranı 3 ayda yüzde 22 oldu. Yıllardır “deprem vergisi” olarak bilinen özel iletişim vergisinin nereye, ne için kullanıldığı sorusu gündeme geliyor. 

MALİYE’NİN YANITI

Maliye ise vergi gelirlerinin sadece belli giderlere harcanmasına yönelik bir uygulama olmadığını savunuyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de, Ekim 2023’te TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bakanlığının bütçe görüşmelerinde “deprem vergilerinin” nereye harcandığını soran milletvekillerine, kendisine 10 yıl önce deprem vergileri sorulduğunda verdiği yanıttaki bir hususun cımbızla ön plana çıkarıldığını belirterek, şu yanıtı vermişti:

“O zaman, ‘Deprem vergisi diye bir vergi yok. Çünkü bütün vergiler bir havuza toplanıyor, o havuzdan çiftçiye, eğitime, sağlığa, duble yollara ayrılıyor’ diye sıraladım. Tüm kamu harcamalarını sıraladım. ‘Eğer deprem fonu kurulsaydı, o zaman ayrı bir hesapta izlenirdi. Deprem nedeniyle getirilmiş vergiler var ama o vergiler genel bütçe havuzuna girdiği için harcamalar nereye yapıldıysa bütün harcamalar oraya yapıldı’ dedim. Ona rağmen akılda deprem vergileri şuraya harcandı, buraya harcandı… Vergiler nereye harcanıyorsa, o vergiler de oraya harcandı.”

FON, ‘AFET ÖNCESİ İÇİN DEĞİL, SONRASI İÇİN’

Yaklaşık 50 binden fazla yurttaşın yaşamını yitirdiği 6 Şubat 2023 depremlerinin ardından çıkarılan yasayla, Afet Yeniden İmar Fonu kuruldu. Ancak bu fon da “afet öncesi değil afet sonrası” yapılacakları düzenliyor. Fonun kurulmasına ilişkin yasa 21 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlararak yürürlüğe girdi. Yasanın amacı, “doğal afetler nedeniyle genel hayata etkili afet bölgesi ilan edilen alanlarda; imar, altyapı ve üstyapı çalışmaları için gerekli kaynağın sağlanması, yönetilmesi ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına aktarılması amacıyla Afet Yeniden İmar Fonu (Fon) kurmak, fonun yönetimi ve faaliyetlerine ilişkin usul ve esasları düzenlemek” olarak belirtiliyor. Bu amaçla da Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı tüzel kişiliğe sahip Afet Yeniden İmar Fonu kuruldu. Fonun Yönetim Kurulu; Hazine ve Maliye Bakanı başkanlığında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Tarım ve Orman Bakanı, İçişleri Bakanı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı ile Strateji ve Bütçe Başkanı’ndan oluşuyor. Yasada fonun kaynakları da şöyle sıralanmıştı: “Yurt içi ve yurt dışı kaynaklı her nevi nakdi bağış, yardım, hibe ve krediler. Bütçeye bu amaçla konulacak ödenek. Fon tarafından kurum ve kuruluşların mevzuatındaki her türlü kısıtlamalardan muaf tutularak yurt içi ve yurt dışı sermaye ve para piyasalarından sağlanan finansman ve kaynaklar. Diğer gelirler.”