İSTANBUL – Sudan’da ordu ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) arasındaki savaş, 15 Nisan 2023’te başlamasının üzerinden geçen yaklaşık üç yılda milyonlarca insanı etkilemeye devam ediyor. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, çatışma yaklaşık 13 milyon kişiyi yerinden etti; bunların 9,5 milyonu ülke içinde, 4,35 milyonu ise komşu ülkelere sığındı. Sudan, dünyanın en büyük yerinden edilme ve insani krizine ev sahipliği yapıyor.
Son aylarda çatışmalar özellikle Darfur ve Kordofan bölgelerinde yoğunlaştı. RSF’nin Ekim 2025’te 18 aylık kuşatmanın ardından El Faşir’i ele geçirmesi, binlerce sivilin ölümüne ve yeni bir göç dalgasına yol açtı. BM, El Faşir ve Kadugli’de kıtlık koşulları olduğunu doğrularken, Dilling gibi çevre bölgelerde de benzer riskler bulunduğunu belirtiyor. Çatışmaların kuru mevsimle birlikte Kordofan’a kayması, sivil nüfusu daha da zor durumda bırakıyor.
Yerinden edilenlerin çoğu, altyapısı yetersiz kamplara veya hizmetlerin çöktüğü şehirlere sığınmak zorunda kalıyor. Kuzey Darfur’daki Tawila çevresi, El Faşir sonrası kuzeydeki Al-Afadh kampı, Kuzey Kordofan’daki El Obeid, Beyaz Nil’deki Kosti ve Mavi Nil’deki Damazin gibi bölgelerde nüfus artışı, barınma, gıda, su ve sağlık hizmetlerini kritik seviyeye taşıdı.
Savaş, yaklaşık 10-12 milyon çocuğun eğitimini kesintiye uğrattı. BM’ye göre ülke genelinde 21,2 milyon kişi akut gıda güvensizliğiyle karşı karşıya; bu, nüfusun neredeyse yarısını oluşturuyor.
Ateşkes Çabaları Sonuç Vermiyor
İnsani kriz derinleşirken diplomatik girişimler sahada karşılık bulmuyor. Geçiş hükümeti Başbakanı Kamil İdris, Aralık 2025 sonunda BM Güvenlik Konseyi’ne sunduğu planda, BM, Afrika Birliği ve Arap Birliği gözetiminde acil ateşkes çağrısı yaptı. Planın ana unsuru, RSF’nin kontrol ettiği bölgelerden çekilmesi, mensuplarının geçici kamplarda toplanması, savaş suçu iddialarına yönelik inceleme süreci ve suçsuz bulunanların sivil hayata döndürülmesi.
İdris, öneriyi “Sudan’ın iç dinamiklerinden doğan, dışarıdan dayatılmayan bir çözüm” olarak tanımladı. Ancak RSF cephesi, çekilmeyi reddederek planı “gerçekdışı” buldu. Analistler, karşı tarafın açık reddi karşısında planın uygulanabilirliğinin düşük olduğunu belirtiyor.
Çatışmalar Kordofan’a Yayılıyor
BM yetkilileri, çatışmanın Kordofan eyaletlerine kaymasını tesadüf olmadığını vurguluyor. RSF’nin 8 Aralık 2025’te Heglig petrol sahasını ele geçirmesi, askeri dengelerin yanı sıra bölgesel güvenlik açısından kritik bir dönüm noktası. Bu hamle, komşu ülkelerin hesaplarını etkiliyor ve çatışmayı sınır ötesine taşıma potansiyeli taşıyor.
Darfur’da Ağır Suçlamalar
En ağır iddialar Darfur’dan geliyor. Yerel doktor ağları ve BM raporları, RSF’nin belirli bölgelerde etnik temelli saldırılar düzenlediğini, yüzlerce sivili öldürdüğünü belirtiyor. Bu suçlamalar, bölgenin 2000’lı yıllardaki etnik temizlik geçmişini hatırlatıyor; RSF’nin kökeni olan Janjaweed milisleri o dönemde benzer şiddetlerle anılmıştı. Uzmanlar, güncel olayları cezasızlık döngüsünün devamı olarak görüyor.
Kitlesel Açlık Tehdidi
Çatışmalar gıda krizini derinleştiriyor. BM’ye göre 21 milyondan fazla kişi akut gıda güvensizliği riskinde. Uluslararası yardım finansmanındaki keskin düşüş, Dünya Gıda Programı’nın (WFP) rasyonları azaltmasına yol açtı. Yerel kapasiteler aşıldı; birçok aile açıkta yaşıyor.
Gönüllü Ağlar Hayat Kurtarıyor
Devletin çöktüğü bölgelerde hayatta kalmayı sağlayan yapı, Acil Müdahale Odaları (Emergency Response Rooms – ERR) adlı gönüllü ağlar. Yaklaşık 26 bin gönüllüden oluşan bu ağ, gıda dağıtımından sağlık hizmetlerine, psikososyal destekten barınmaya kadar milyonlarca kişiye ulaşılıyor. ERR’ler, savaş sonrası Sudan için önemli bir toplumsal aktör olarak görülüyor.
Ancak gönüllüler ağır bedel ödüyor: Her iki tarafça şüpheyle karşılanıyor, gözaltına alınıyor veya hedef oluyor. En az 145 gönüllünün öldüğü tahmin ediliyor. Gönüllüler, gizlice çalışarak tecavüz mağdurlarına destek veriyor veya tutuklanmalara rağmen serbest bırakılmak için halk seferberliği sağlıyor.
El Faşir: Suç Mahalli
RSF’nin Ekim 2025’te ele geçirdiği El Faşir, BM heyetinin ilk ziyaretinde “suç mahalli” olarak nitelendi. Şehir büyük ölçüde boşalmış; kalan siviller ağır travma yaşıyor. Çocuklarda akut yetersiz beslenme alarm seviyesinde.
Savaşın dış bağlantıları da belirginleşiyor. ABD, RSF’ye paralı asker sağlayanlara yaptırımlar uyguladı. Analistler, çatışmayı “askeri olarak kazanılamayan, siyasi olarak çözülemeyen” bir savaş olarak tanımlıyor. Başbakan İdris’in çağrıları ve BM uyarıları masada dururken, RSF’nin reddi ve sahadaki tırmanış, kısa vadede çözüm umudunu zayıflatıyor. Sudan, 2026’ya derin bir insani felaketle giriyor.
