İsrail’in 7 Mayıs’ta ibadet eden Filistinlilere saldırısı sonrası başlayan çatışmalar sürüyor. İsrail’in saldırılarına karşı AKP hükümeti ve başkanı Tayyip Erdoğan, medya önünde üst perdeden tepkiler gösterdi. Ancak AKP’nin İsrail’e gösterdiği siyasi tepki ile ticari ilişki ters orantılı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre İsrail, Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı üçüncü ülke. Toplam ihracatı ise 2020 yılı için 4 milyar 704 milyon dolar.
2004’TE 5 KAT ARTTI
İsrail, 2004 yılının Mart ve Nisan aylarında yaptığı iki hava saldırısıyla Hamas liderlerinden Abdülaziz Rantissi ile Şeyh Ahmet Yasin’i öldürdü. Hava saldırılarına tepki gösteren Erdoğan, “İsrail devlet terörü uyguluyor” dedi. Erdoğan’ın bu sözü kullandığı yıl, İsrail ile yapılan ticaret, 2000 yılına oranla 5 kat artarak 5,8 milyar dolara yükseldi.
200 FİLİSTİNLİ ÖLDÜRÜLDÜ, TİCARET HIZ KESMEDİ
İsrail’in, Gazze Şeridi’nde 27 Aralık 2008’den 18 Ocak 2009’a kadar sürdürdüğü “Dökme Kurşun Operasyonu” ismini verdiği operasyon sonucu 200 Filistinli yaşamını yitirdi. Erdoğan, o dönem “İnsanlığa karşı suç işlendi. İsrail devlet terörü uyguladı” ifadelerini kullandı. Erdoğan’ın bu sözleri kullandığı yılın sonunda açıklanan verilere göre, 2004’te 2 milyar 29 milyon 435 bin olan İsrail-Türkiye ticaret hacmi, 3 milyar 383 milyon 154 bin dolar olarak gerçekleşti.
‘ONE MINUTE’ SONRASI TİCARET KATLADI
İsrail-Türkiye ilişkilerinde dönüm noktası olan “one minute” çıkışı sonrasında da Türkiye’nin İsrail’e ihracatı giderek arttık. 2010 yılında Türkiye’nin İsrail’e olan ihracatı 2 milyar 80 milyon dolardı. 10 yılın sonunda ihracat yüzde 110 oranında arttı. Ticaret Bakanlığı verilerine göre, AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında 1,4 milyar dolar olan İsrail-Türkiye arasındaki ticaret hacmi, 2014 yılı itibarıyla dört katına çıkarak, 5,8 milyar dolarla zirveye çıktı.
MAVİ MARMARA SONRASI ÜYELİĞE ONAY
Tarihe “Mavi Marmara” diye geçen, 2010’un Mayıs ayı sonunda İnsani Yardım Vakfı (İHH) öncülüğünde oluşturulan altı gemilik yardım konvoyu, Gazze ablukasını delmek için İstanbul’dan yola çıktı ancak İsrail saldırıya uğradı. 10 kişinin yaşamını yitirdiği saldırının olduğu yıl, AKP hükümeti İsrail’in Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) üyeliğine onay verdi. Erdoğan ve dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu bu olaydan sonra İsrail’i bir kez daha “terör devleti” olarak tanımladı. İsrail ile olan ticaret hacmi, bir yıl sonra (2011) artış göstererek, 4 milyar 448 milyon 462 bin doları buldu.
2017’DE TEKRAR YÜKSELİŞ
2016 yılında bu rakam biraz düşerek 4.3 milyar dolar olarak gerçekleşti ancak 2017’de tekrar yükselişe geçti. 2016 Ocak-Ağustos döneminde 2.8 milyar dolar olan ticaret hacmi, 2017’nin aynı döneminde yaklaşık yüzde 14 artarak 3.2 milyar dolara ulaştı. 2018 yılında da artan ticaret hacmi 5 milyar 608 milyar dolar oldu. Gelinen aşamada ise Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret hacmi, 6.5 milyar dolar civarında.
2017 yılı Temmuz ayında, İsrail yine benzer şekilde Aksa’da Filistinlilere saldırı gerçekleştirmiş, 57 kişi yaralanmıştı.
2020’DE İSRAİL İLK ÜÇTE
TÜİK’e göre, 2019 yılında İsrail, Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı 9’uncu ülke sıralamasındayken, bu sıralama 2020 yılında ilk üçe yükseldi. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan 2020 Yılı Dış Ticaret Değerlendirme Toplantısı’nda yaptığı konuşmada 2020 yılında ülkelere göre ihracatta, Türkiye’nin ihracat rekoru kırdığı 44 ülke bulunduğunu, bunların başında ise, sırasıyla Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Güney Kore olduğunu kaydetti.
İSRAİL’İN GIDASI TÜRKİYE’DEN!
Türkiye’nin İsrail’e gıda ihracatı da geçen yıla göre arttı. 2020’nin ilk 9 ayında kuru meyve satışları, 2019’un aynı dönemine göre yüzde 64, deniz ürünleri yüzde 36’dan fazla, tahıllar ve baklagillerde neredeyse yüzde 18 arttı. Meyve ve sebze ihracatında ise yüzde 25’in üzerinde artış gösterdi.
NE AKSA NE KUDÜS HEDEF TİCARET
ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıması ve Kudüs Büyükelçiliği açmasının tartışıldığı 2018 yılında da benzer bir tablo vardı. “Kudüs kırmızı çizgimizdir” diyen Erdoğan, 2018 yılının Mayıs ayında İslam İşbirliği Teşkilatı’nı İstanbul’da ağırlayarak, “Bugün İsrailli haydutlarca katledilen Filistinliler için harekete geçmek, tüm dünyaya insanlığın halen ölmediğini göstermek demektir” dedi. Ancak, Türkiye-İsrail dış ticaret hacmi, aynı yıl 5 milyar 608 milyon 454 bin dolar olarak ikinci bir rekora yaklaşmıştı.
Son 3 yılda Filistin’de, Kudüs ve Aksa olmak üzere iki temel gerginlik ve kırılma yaşanırken, AKP’nin İsrail ile ilişkileri gelişmeye devam etti. Resmi veriler, “kırmızı çizgi”nin Kudüs ya da Aksa değil ticaret olduğunu ortaya koyuyor.
MA / Selman Güzelyüz
