ANKARA – Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) afet bölgesindeki iller hakkında şube ve temsilcilikleriyle yaptığı görüşmeleri raporlaştırdı.
TMMOB’un ilk günlere dair notları şu şekilde:
HATAY
Hatay’da çok sayıda bina yıkılmış durumda olduğu halde arama kurtarma çalışmaları organize edilemedi. Çalışmalar bölge halkının ve gönüllülerin de çabasıyla el yordamıyla yürütüldü.
Depremde Hatay Antakya’da bulunan Özel Akademi Hastanesi ile İskenderun Devlet Hastanesinin yoğun bakım ünitesinin bulunduğu 6 katlı A blok yıkılmış, Hatay Havalimanı pisti de yarılarak kullanılamaz hale gelmiştir.
Kamu binaları ve belediye binası kullanılamaz durumdadır.
Ulaşım altyapısı çalışmamaktadır.
Belediyenin oluşturduğu kriz masası bulunmamakta. Sadece valiliğin AFAD üzerinden oluşturduğu bir kriz masası var.
Göçüklerin haricinde binaların büyük çoğunluğu hasarlı ve yeniden kullanılamayacak durumda.
Kentte ilk iki gün hiçbir alanda organize bir çalışma yürütülmedi. Kriz merkezi kurulmadı, arama- kurtarma çalışmalarına başlanmadı. Aktif olarak çalışan arama kurtarma ekibi sayısı ihtiyacın çok çok altında kaldı.
Merkez belediyelerin bazılarında iş makinası ve kurtarma ekipleri varken, bazı merkez belediyelerinde hiçbir iş makinası, kurtarma ekipmanı yoktu.
Sokaklarda cenazeler bulunmakta. Defin işlemleri için dahi iş makinesi kepçe ve kürek temin edilemedi.
Tüm işletme ve işyerleri kapalı. Hiçbir ihtiyaç karşılanmamakta.
Barınmaya yönelik herhangi bir adım atılmadığından halk pazar yeri vb. açık alanlarda toplanmış durumda.
Kentte elektrik, su ve doğal gaz altyapısı çalışmamakta.
Gıda tedariğinde ciddi problem mevcut. Kente ilk iki gün yardım tırları ulaştırılamadı. Adana-Konya yolu üzerinde çok ciddi sayıda iş makinası, yardım tırı bulunmakta. AFAD tarafından bekletildiği düşünülen bu malzemelerin ivedilikle bölgeye ulaştırılması gerekmekte.
Gerek afetzedeler için gerekse arama-kurtarma ekipleri için tuvalet ihtiyacı en önemli sorunlardan biri. Acilen seyyar tuvaletler kurulması gerekmekte.
Bir başka önemli sorun ise temiz içme suyu temininde yaşanan sıkıntı. AFAD merkezinde içme suyu tırları olduğu bilinmekte. Ancak dağıtım henüz yeterince sağlanamadı.
Başta akaryakıt, barınma (çadır / uyku tulumu), aydınlatma olmak üzere tüm temel gereksinimlerin karşılanmasına ihtiyaç duyulmakta.
İSKENDERUN
İskenderun’da hiçbir AFAD ve Kızılay yetkilisi bulunmamakta. Vatandaşlar arama- kurtarma çalışmalarını kendi imkânlarıyla yürütmekte. İş makinaları geç ulaştı.
Barınma sorunu çözülmedi. Konteynırlar geç gelmeye başladı.
Herhangi bir yemek organizasyonu yok. Vatandaşlar kendi olanaklarıyla topladıkları yardımları bölgede dağıtmakta.
Sağlık hizmeti verilmemekte. Devlet hastanesi yıkıldığı için hastalar Adana ve Mersine taşınmakta.
Ulaşım sıkıntılı bir şekilde devam etmekte.
Hasar tespit çalışmalarına başlanmadı.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü, deprem nedeniyle İskenderun Limanı’nda rıhtımda yer yer çökmeler olduğunun tespit edildiğini bildirdi.
İSKENDERUN LİMANINDAKİ YANGIN
06 Şubat 2023 tarihinde Doğu Anadolu Fayı üzerinde 10 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki deprem sonrasında “İskenderun Limanı”nda yangın meydana gelmiştir.
Deprem sonrasında konteyner devrilmesi sonucunda çıkan yangın günlerce söndürülemedi.
Bilindiği üzere limanlar I. Derece yani çok riskli risk bölgeleri.
Tehlikeli maddelerin taşınması, depolanması veya kullanılmasında uygulanan işletme süreçlerinde her zaman riskler söz konusu. Burada önemli olan bu risklerin en aza indirgenmesi için patlama meydana geldiği zaman oluşturacağı şiddet ve etkilerine göre risk öncelikleri belirlenerek tehlikeli maddenin girişinden çıkışına kadar farklı kategorilere ayrılarak risk oluşturacak her bir nokta analiz edilip, gerekli tedbirlerin alınmasıdır.
Tehlikeli yüklerin elleçlendiği limanlar açısından yangın ve patlama riski çok büyük önem taşımakta. İşletmelerin sürekliliklerinin sağlanması açısından meydana gelebilecek yangın güvenlik risklerin önlenmesi veya mevcut risklere karşı tehlike kaynaklarının belirlenip gerekli önlemlerin alınması için yangın güvenliği ile ilgili algılama sistemlerinin üst seviyede olması gerekmekte. İskenderun limanında konteyner alanında depolanan maddelerin envanterinin liman başkanlığı tarafından bilinmesi gerekli. Deprem gibi doğal afet sonrasında meydana gelebilecek bu riskin acil durum planlarının olması ve bunun liman başkanlığında da olması gerekli. Yangın söndürme sırasında kullanılacak söndürme materyallerinin seçiminde yükün ne olduğunun bilinmesi gerekli.
Tüm bu hususlara gereken özenin gösterilip gösterilmediği an itibariyle bilinmemekte.
MALATYA
Malatya’da deprem nedeniyle tarihi Yeni Camii kısmen yıkılmış, Malatya Havalimanı terminal binasında hasar meydana gelmiştir. Sivil hava trafiğine kapalı bulunan havalimanı, insani yardım ve arama kurtarma uçuşlarına açık.
Malatya’da bulunan Özel Divan ve Özel Gözde hastaneleri yıkılmıştır.
Malatya’da yeterli olmamakla birlikte lokal olarak belli bölgelerde AFAD ve Kızılay ekibi bulunmakta. Ancak yeterli düzeyde uzman arama-kurtarma ekipleri yok.
Barınma alanlarındaki yetersizlik nedeniyle vatandaşlar arabalarında kalmakta. Yemek organizasyonu eksik ve yetersiz.
Ulaşım sorunlu durumda.
ADANA
Adana’da 13 bina yıkılmış durumda. Yıkılan binaların yüksek katlı olması nedeniyle can kaybı fazla.
Özellikle yeni yerleşim bölgelerinde çok fazla ağır hasarlı bina bulunmakta. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü hasar tespitlerini yapıp tahliye süreçlerini tamamlamıştır.
Kamu binalarında ve hastanelerde bir hasar bulunmamakta.
Afet yönetim sürecinde genel durum diğer illere göre iyi durumda.
Öncelikli olmamakla birlikte hazır gıda ve su ihtiyacı burada da bulunmakta.
Kentte su ve elektrik var ve hizmetler sağlanmakta.
OSMANİYE
Osmaniye’nin güneyinde yıkım çok fazla. Eski binalar tamamen çökmüş durumda olup yeni yapılar ayakta ancak hasarlı durumda. Özel hastaneler ise kullanılamaz durumda. Bazı kamu binaları hasarlı durumda.
Osmaniye’de AFAD ve Kızılay görevlileri mevcut ancak dışarıdan destek kabul edilmemekte. Çadırlar ve kamplar kurulmuştur fakat henüz yeterli kapasitede değildir. Sadece hiç imkânı olmayanlar kamplara alınmakta.
Şehirde elektrik kısıtlı bir şekilde verilmekte. Bu nedenle temel ihtiyaçlara erişim kısıtlı. Ekmek üretilememekte. Temel besin gıdalarına erişim çok sıkıntılı. Depremzedelerin besin ihtiyacı yeterince karşılanamamakta.
AFAD ile görüşülmesine rağmen yemek konusuna çözüm üretilememiştir. Kısıtlı da olsa dışardan gelen bazı yardımlar vardır.
Su kesik kesik gelmekte ancak çamur gibi olduğu için temiz su ihtiyacı karşılanamamakta.
Evlere girilemediği için sert kış koşullarında ısınma problemi bulunmakta.
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü yapı denetimlerle ekipler oluşturarak hasar tespit çalışmalarına başlamıştır. Ancak İMO’dan yardım talep edilmemiştir.
ŞANLIURFA
Şanlıurfa’da AFAD ve Kızılay ekipleri afet yönetim sürecini yürütmeye çalışmakta. Ancak hazırlıksız olunduğu için müdahaleler yetersiz kalmakta.
Çok fazla yaralı ve çok fazla kayıp çocuk bulunmakta.
Sağlık hizmeti şehirde yok denecek kadar az.
Kurulan çadırlar yetersiz ve özellikle kırsalda barınma sorunu mevcut.
Kent merkezinde su var fakat elektrik yok. Kırsalda ise durum daha da kötü.
Gıda ihtiyacı karşılanamamakta.
Altyapı yetersiz olduğu için trafik sorunu bulunmakta.
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü yapı denetim kuruluşlarıyla ekipler oluşturarak hasar tespit çalışmalarına başladı.
ADIYAMAN
Adıyaman şehir merkezinde 400-500 bina yıkılmış olup ayakta kalan binalar da girilemez durumda.
Adıyaman’da belediye hizmet binası yerle bir olmuş durumda. Adıyaman Gölbaşı’ndaki bir hastanenin de ağır hasar gördüğü öğrenildi.
Hâlâ enkaz altında olup sesleri duyulan insanlar bulunmakta. Ancak kurtarma ekipmanları da arama-kurtarma çalışmaları da yetersiz. Halen birçok binaya ulaşılmamış. İnsan gücüne çok ihtiyaç bulunmakta.
Kentte afet yönetimine ilişkin hiçbir koordinasyonun olmadığını söylemek çok da yanlış olmayacak.
Gıda desteği gelmekte ancak her yere ulaştırılamamakta. Köylerden sürekli olarak yardım talebi gelmekte. Bazı köyler için gönderilen gıda malzemesi yardımları AFAD tarafından alıkonarak şehir merkezine çekilmiş ve oluşturulan çadır kent bölgelerine dağıtılmış.
AFAD koordinasyonu tek başına yürütmeye çalışmakta ancak başarılı olamamakta. İnsan gücü ve koordinasyon eksiğinden dolayı gelen yardımlar eşit bir şekilde dağıtılamamakta.
Şehirde elektrik ve su kesintisi devam etmekte. Özellikle su kesintisi temiz suya ulaşımda ciddi bir sorun yaratmakta.
Ağır kış şartları nedeniyle barınma sorunu da ciddi boyutta. Herkes araçlarda yatmakta ve yakıt sorunu da devam etmekte.
MARAŞ-ELBİSTAN
Maraş ve Elbistan’da çok fazla yıkım bulunmakta. Her sokakta en 3-4 bina yıkılmış, bazı sokaklardaki binalar ise tamamen yıkılmış durumda.
İlk gözlemlere göre Maraş’ta da Elbistan’da da koordineli bir çalışma yürütülmedi.
Elbistan’da da tüm ilçede ancak 2-3 binada arama kurtarma çalışması yapılmakta. Bunlardan da yalnızca bir tanesinde profesyonel ekip var çalışmakta. Halen çalışmalara başlanmamış bina sayısı oldukça fazla olup sivil yurttaşlar enkaz altında kalanları kendi imkanlarıyla çıkarmaya çalışmakta.
Yollar açıldığı için gıda sorununun kısmen çözülmeye başlandığı söylenebilir.
Barınma ve ısınma sorunu ise halen ciddiyetini korumakta. Çadırlar kurulmaya başlanmıştır ancak merkeze uzak ve az sayıda.
Hasar tespitine dair bir çalışma henüz yok. Ancak yapıların çoğunun kullanılamaz durumda olduğunu söylemek mümkün.
GAZİANTEP
İlk iki gün depremden en çok etkilenen Islahiye ve Nurdağı’nda arama-kurtarma çalışmaları yapılamadı. An itibariyle arama- kurtarma çalışmaları AFAD koordinasyonunda Belediyenin iş gücü ve araç, ekipman desteği ile gönüllü kuruluş ve ekipler ile devam etmekte.
Doğal gaz kesintisi nedeniyle ekmek ve yemek üretimi büyük ölçüde kesintiye uğramış durumda.
Isıtıcı ve jeneratör ihtiyacı karşılanmaya çalışılmakta.
Gıda, ilaç, battaniye, ekipman vb. yardımlar AFAD koordinasyonunda belirlenen noktalarda toplanarak dağıtılmakta.
Spor salonları, hasar görmemiş az katlı sosyal tesisleri depremzedelere açılmıştır. Çadır hazırlıkları ve temini devam etmekte.
Barınma sorunları, çadır/kurumların tesisleri gibi desteklerle çözülmeye çalışılmakta.
DİYARBAKIR
Deprem günü erken saatlerde Diyarbakır İl Koordinasyon Kurulunun da içinde yer aldığı 84 kurum tarafından oluşturulan Diyarbakır Kent Koruma ve Dayanışma Platformu olarak Kriz Masası kurulmuştur. Yapılan toplantı ve görüşmeler sonucu alanda yıkılan yapı ve hasar tespit çalışmaları yapılmıştır.
Yapılan çalışmalarda; kent merkez ilçelerinde 8 bina olmak üzere kent genelinde 17 yapının yıkıldığı tespit edilmiştir. Kentin yapısal olarak yıkılma tehlikesi olan yerleri hızlı bir şekilde taranmıştır. Kent merkezinde bulunan yıkılan yapılarda çalışmalara ivedi olarak başlanmış, AFAD ekipleri geldiklerinde ve yeterli sayıda kurtarma ekipleri oluştuğunda da birlikte çalışmalar yapılmıştır. Ancak, AFAD ekibinin ekipman sıkıntıları olduğu görüldüğünden oluşturulan kriz masası tarafından vinç, kepçe, hilti vb. ekipmanlar temin edilmiştir. Kurtarma çalışmaları ve ihtiyaçları sürekli takip edilmiş, gerekli destekler sunulmaya devam edilmiştir.
Oluşturulan Kriz Masamızın, Valilik tarafından oluşturulan Kriz Masasına dahil olması ya da iletişim içinde olunması için Valilik ile görüşmeler yapılmış ve ertesi gün hasar tespit eğitimi almış 90 meslektaşımız ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan hasar tespit çalışmalarına dahil olunmuştur. Hala hasar tespit çalışmaları birlikte yapılmaktadır.
Aynı anda kriz masasına veya Koordinasyon Kuruluna gelen ve tespit yapılmayan hasarlı yapılara hızlıca gitmek için gerekli ekipmanlarla birlikte 20 kişilik Diyarbakır İl Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak çalışan mobil hasar tespit ekipleri kurulmuştur. Gelen yüzlerce hasar tespit inceleme talebi karşılanmış, ağır hasırlı yapılar yetkililere gerekli önlemlerin alınması için bildirilmiştir. Bu alandaki çalışmalara halkımızdan inceleme talebi geldikçe yapılmaya devam edilecektir.
Kriz masası ile birlikte kente barınma yerleri oluşturulmuştur. Bu konuda gerekli adımları atmayan yetkililer ile iletişime geçilmiş, okullar başta olmak üzere bir kamu kurumlarının barınma için kullanıma açılması sağlanmıştır. AFAD ile yapılan görüşmeler sonucu belli noktalarda çadırlar kurulması da sağlanmıştır. Kentte bulunan tren istasyonundaki vagonlar da halkın barınması için kullanılmaya başlanılmıştır. Kriz masası olarak 200 bine yakın kişinin yemek ve diğer ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmaktadır.
SONUÇ OLARAK
T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığından alınan verilere göre; 06.02.2023 günü yerel saat ile 04:17`de merkez üssü Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi, aletsel büyüklüğü 7.7 (Mw) ve Odak derinliği 7 km. olan şiddetli bir deprem meydana gelmiştir. Aynı gün saat 14.00 de ise bu kez merkez üssü Elbistan ve aletsel büyüklüğü 7.6(Mw) olan ikinci bir deprem daha meydana gelmiştir. Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Osmaniye, Adıyaman, Malatya, Şanlıurfa, Adana, Diyarbakır ve Kilis illerimizde etkili olan depremde çok sayıda ilk belirlemelere göre çok fazla sayıda konut binasında, hastaneler, havaalanları ve karayollarında yıkımlar ve yıkıcı hasarlar oluşmuştur.
Hiç kuşkusuz bu depremler gerek büyüklüğü gerekse etkilediği alan bakımından ülkemiz tarihinin en yıkıcı depremlerindendir.
Ancak depremin ardından iki gün geçmesine rağmen halen çoğu ilimizde etkin ve yeterli düzeyde arama- kurtarma çalışmalarının yapılamaması, geçici barınma alanlarının kurulamaması, vatandaşlarımızın sert kış koşullarında -14 dereceye varan soğukta gecelerini sokakta veya araçlarda geçirmek zorunda kalmaları, depremden kurtulanların kurulamayan aşevlerinden dolayı bir sıcak çaya, çorbaya ulaşamamaları ve açlıkla savaşmaları, ülkenin dört bir yanından gönderilen yardım tırlarının deprem bölgelerine ulaşımının ve dağıtımının yapılmasında yaşanan gecikmeler izahı zor bir koordinasyon eksikliğini işaret etmektedir.
Gerek deprem bölgesindeki temsilcilerimizden edindiğimiz gerekse medyaya yansıyan bilgilere göre kent merkezlerinde halen enkaz altında kurtarılmayı bekleyen vatandaşlarımız bulunmaktadır. Kırsal alanda tablo çok daha vahimdir.
Asli görevi afet ve acil durumlarda can ve mal kurtarma, sağlık, iaşe, ibate, güvenlik, mal ve çevre koruma, sosyal ve psikolojik destek hizmetlerinin verilmesine yönelik çalışmaları yürütmek olan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve ilgili diğer kamu kurumları bu zorlu sınavda başarılı olamamıştır.
