ANKARA – İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), 2021 yılı Türkiye İnsan Hakları İhlalleri Raporu’nu açıkladı.
Raporda siyasal iktidarın ekonomiden toplum sağlığına kadar ülkenin tüm meselelerini güvenlik sorunu haline getiren, kutuplaştıran, ülke içinde ve dışında şiddeti esas alan, bilhassa da Kürt sorununun ve uluslararası sorunların çözümünde çatışma ve savaşı tek yöntem haline getiren politikaları sonucunda 2021 yılında ülkede yüksek sayılarda yaşam hakkı ihlalleri yaşandığı vurgulandı. Raporda, “Çok faklı toplumsal kesimlerden insanlar ya doğrudan kolluk güçlerinin şiddeti ya da devletin, ‘önleme ve koruma’ yükümlülüğünü yerine getirmemesi sonucu yapısal şiddetin ve/veya üçüncü kişiler tarafından gerçekleştirilen şiddetin sonucu yaşamlarını yitirmişlerdir” denildi.
İHD ve TİHV Dokümantasyon Birimi/Merkezi verilerine göre 2021 yılının ilk 11 ayında yaşanan insan hakları ihlallerinden öne çıkan bazı başlıklar şöyle:
9 KİŞİ DUR İHTARINA UYMADIĞI İÇİN RASTGELE ATEŞ SONUCU ÖLDÜ
– Kolluk güçlerinin yargısız infazı, dur ihtarına uyulmadığı gerekçesiyle veya rastgele ateş açması sonucu 9 kişi yaşamını yitirmiş, 23 kişi de yaralanmıştır.
– Ülke içinde yaşanan silahlı çatışmalar sonucunda en az 36 güvenlik görevlisi (30’u asker, 1’i polis, 5’i korucu), 80 militan, 3 sivil olmak üzere toplam 119 kişi yaşamını yitirmiştir. Bu dönemde en az 37 güvenlik görevlisi (31’i asker, 4’ü polis, 2’si korucu) ise yaralanmıştır. Ülke dışında ise en az 68 güvenlik görevlisi (63’ü asker, 2’si polis, 3’ü korucu) yaşamını yitirmiş, 31 güvenlik görevlisi de (29’u asker, 2’si polis) yaralanmıştır.
ARAÇ ÇARPMASI SONUCU 4 ÇOCUK ÖLDÜ
– Güvenlik güçlerine ve veya resmi kurumlara ait araçların çarpması sonucu en az 4’ü çocuk 6 kişi yaşamını yitirmiş, 6’sı çocuk 15 kişi ise yaralanmıştır.
– Mayın ve sahipsiz bomba vb. patlaması sonucu 2’si çocuk 4 kişi yaşamını yitirmiş, 1’i çocuk 5 kişi de yaralanmıştır.
– İHD’nin verilerine göre hapishanelerde hastalık, intihar, şiddet, ihmal vb. çeşitli gerekçelerle en az 22 kişi yaşamını yitirmiştir.
– Irkçı ve nefret içerikli saldırılar sonucu 9 kişi yaşamını yitirmiş, 10’u mülteci/yabancı olmak üzere 29 kişi yaralanmıştır.
– Zorunlu ya da muvazzaf olarak askerlik görevini yaparken en az 13 kişi kaza, patlama ve/veya şüpheli bir şekilde yaşamını yitirmiştir.
– İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) verilerine göre iş kazaları/cinayetleri sonucu Türkiye’de 2021 yılının ilk 10 ayında en az 1853 işçi yaşamını yitirmiştir.
11 AYDA EN AZ 290 KADIN ÖLDÜRÜLDÜ
– Erkek şiddeti sonucunda 2021 yılının ilk 11 ayında en az 290 kadın öldürülmüştür.
– Resmi açıklamalara göre 2021 yılının ilk 11 ayında Covid-19 salgını nedeniyle 55.961 kişi yaşamını yitirmiştir. Pandeminin başından bu yana yaşamını yitiren toplam kişi sayısı ise 76.842’dir.
– 2021 yılının ilk 11 ayında Covid-19 salgını nedeniyle 180 sağlık çalışanı yaşamını yitirmiştir.
-Türkiye, 2021 yılı içinde de Suriye, Libya ve Kuzey Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) sınırları içinde askeri harekâtlara devam etmiştir. Tespit edilebildiği kadarıyla bu harekâtlar sırasında: IKBY sınırları içinde yaşanan çatışmalar sonucu 50 güvenlik görevlisi (49’u asker, 1’i korucu), 4 sivil ve 177 militan olmak üzere toplam 231 kişi yaşamını yitirmiş, 15 asker ise yaralanmıştır.
-Suriye’de yaşanan çatışmalar sonucu 14’ü asker, 2’si polis olmak üzere toplam 16 kişi yaşamını yitirmiş, 12’i asker, 2’i polis olmak üzere 14 kişi ise yaralanmıştır.
531 KİŞİ İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE GÖRDÜĞÜNÜ BEYAN ETTİ
– TİHV’e işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldığı iddiasıyla toplam 915 kişi başvurmuştur. Başvuranların 531’i aynı yıl içinde işkence ve kötü muamele gördüklerini belirtmişlerdir.
– İHD Dokümantasyon Birimi’nin tespitlerine göre resmi gözaltı yerlerinde en az 415 kişi işkence ve diğer kötü muameleye maruz kalmıştır.
– TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin verilerine göre kolluk güçlerinin toplanma ve gösteri özgürlüğü kapsamında yapılan barışçıl eylem ve etkinliklere müdahalesi sonucu en az 28’i çocuk olmak üzere 3540 kişi işkence ve diğer kötü muameleye maruz kalmış, 45 kişi ise yaralanmıştır.
– İHD Dokümantasyon Birimi’nin verilerine göre ise kolluk güçlerinin toplanma ve gösteri özgürlüğü kapsamında yapılan barışçıl eylem ve etkinliklere müdahalesi sonucu en az 3671 kişi işkence ve diğer kötü muameleye maruz kalmıştır.
16 ZORLA KAÇIRMA VAKASI
– TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin tespitlerine göre 2021 yılının ilk 11 ayında 16 zorla kaçırma vakası yaşanmış, 17 kişi kaçırılmıştır. 1 kişi beş gün sonra serbest bırakılırken kaçırılan kişiler hepsi aynı gün içinde serbest bırakılmıştır. Bu kişilerden en az 11’nin işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldığı tespit edilmiştir.
– 9 Aralık 2020 tarihinden beri kendisinden haber alınamayan Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile meslekten ihraç edilmiş Başbakanlık eski raportörü Galip Küçüközyiğit’in Ankara Sincan L Tipi Cezaevi’nde olduğu 14 Eylül 2021 tarihinde öğrenilmiştir
– 8 Ağustos 2019 tarihinde Ankara’da kaybolan Yusuf Bilge Tunç hakkında yapılan tüm başvurulara rağmen halen haber alınamamaktadır.
– İHD Dokümantasyon Birimi’nin verilerine göre baskı ve tehdit yöntemleri ile ajanlaştırma teklif edilip işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldığını belirten 9’u cezaevlerinde olmak üzere 172 kişi tespit edilebilinmiş, bunlardan 58’i bizzat İHD genel merkez veya şubelerine başvuru yapmıştır.
371 MAHPUS İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELEYE UĞRADI
– İHD Dokümantasyon Birimi’nin verilerine göre 371 mahpus işkence ve kötü muamele gördüğüne dair şikayette bulunmuştur
– İHD Dokümantasyon Birimi’nin tespitlerine göre hapishanelerde 10 Haziran 2020 tarihi itibariyle 604’ü ağır olmak üzere toplam 1605 hasta mahpus bulunmaktadır.
– TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin tespitlerine göre en az 9 mahpus Covid-19 nedeniyle yaşamanı yitirmiştir.
59 GAZETECİ CEZAEVİNDE, 45’i GÖZALTINA ALINDI
– 3 Aralık 2021 tarihi itibariyle Türkiye’de en az 59 gazeteci cezaevinde tutulmaktadır.
– En az 45 gazeteci gözaltına alındı, 2 gazeteci tutuklandı. 2 gazeteci adli kontrol, 1 gazeteci ise ev hapsi şartıyla serbest bırakıldı, yabancı uyruklu 1 gazeteci sınır dışı edildi.
– 1’ i Almanya’daki evinde olmak üzere toplam 10 gazeteci saldırıya uğradı. 5 gazeteci kolluk kuvvetleri tarafından tehdit edildi, 1 gazeteci kendilerini istihbaratçı olarak tanıtan kişilerce alıkonuldu, 4 gazetecinin evlerine ve çalışma ofislerine polis tarafından baskın düzenlendi.
– En az 10 gazeteci haber takibi sırasında kolluk kuvvetleri tarafından engellendi, 6 gazeteci haber takibi sırasında kolluk kuvvetlerinin şiddetine maruz kaldı, 10 gazeteci yaralandı.
– 2021’in ilk 10 ayında 243 basın çalışanı hakkında açılan 116 davanın görülmesine devam edildi. Sonuçlanan davalarda 34 gazeteci toplam 76 yıl, 10 ay 29 gün hapis, 40.680 Türk Lirası para cezası ile cezalandırıldı. 36 gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı.
– 1 gazeteci şüpheli bir biçimde ölü bulundu.
– Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) tarafından 19 basın-yayın kuruluşuna 46 kez idari yaptırım, 3 kez program durdurma cezaları verildi. Basın İlan Kurumu (BİK) tarafından 2 gazeteye toplam 17 gün ilan kesme ve 20 bin 953 TL para cezası verildi.
– 2 basın yayın kuruluşu kolluk güçleri tarafından basıldı, 5 kişi gözaltına alındı.
98 BİN 714 SOSYAL MEDYA HESABI İNCELENDİ, 39 BİNİ HAKKINDA İŞLEM BAŞLATILDI
– İçişleri Bakanlığı verilerine göre 2021 yılının ilk 9 ayında 98.714 sosyal medya hesabı incelenmiş, 39.601 kişi hakkında işlem başlatılmış, 1.175 kişi gözaltına alınmış, 52 kişi ise tutuklanmıştır.
– TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin verilerine göre 2021 yılının ilk 11 ayında; En az 945 internet haberine, 133 içeriğe, 7 ayrı basın-yayın kuruluşuna ait 53 internet sitesine, en az 41 sosyal medya paylaşımına ve 5 sosyal medya hesabına erişim mahkeme kararlarıyla engellendi.
– 1 kitap hakkında sınırlama, 1 kitap ve 1 dergi hakkında ise toplatma kararı verildi.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET İDDİASIYLA 7 KİŞİ TUTUKLANDI
– Cumhurbaşkanı’na hakaret iddiasıyla gözaltına alınan 1’i çocuk 14 kişiden 7’si tutuklandı, 1 kişi adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
– Aynı gerekçeyle aralarında insan hakları savunucusu Aytül Uçar, tiyatro sanatçısı Genco Erkal, Berkin Elvan’ın anne ve babası Gülsüm ve Sami Elvan ile Ferit Şenyaşar ve dokuz gazetecinin de olduğu 30 kişi hakkında dava açılmıştır. 13 kişi toplam 11 yıl 9 ay 20 gün hapis cezasıyla, 2 kişi 14 bin lira para cezası ile cezalandırıldı.
– CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu hakkında açılan davalarda mahkeme toplam 156 bin TL manevi tazminat ödenmesine hükmetti.
– Ayrıca Fransız mizah dergisi Charlie Hebdo’nun 4 yöneticisi hakkında dava açıldı.
14 SANATÇI HAKKINDA DAVA AÇILDI
– En az 14 sanatçı hakkında sosyal medya paylaşımlarında ‘hakaret’ ya da ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ ettikleri, ‘örgüt propagandası yaptıkları’ gibi gerekçelerle dava açıldı ya da açılan davaların görülmesine devam edildi. Sonuçlanan davalarda 5 kişi beraat etti, 6 kişi toplam 13 yıl 9 ay 2 gün hapis ve 5.200 TL para cezası ile cezalandırıldı. Ayrıca 2 sanatçı hakkında soruşturma başlatıldı, 1 sanatçı ise ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ gerekçesiyle tutuklandı.
– Valilikler ve kaymakamlıklar tarafından 24 ilde ve 6 ilçede en kısası 5, en uzunu 30 gün olmak üzere 101 kez tüm eylem ve etkinlikler yasaklandı.