İZMİR – Bu kriz koşullarında eridikçe eriyen ücretlerine ek zam olarak sadaka niyetine yüzde 9,6 oranında artış yapılmasına karşı insanca yaşayacak ücret ve yüksek kar oranlarından paylarına düşeni talep ederek iş yavaşlatan TÜPRAŞ işçilerinin direnişi devam ediyor. 4 rafineride eylemlerini sürdüren Petrol-İş üyesi TÜPRAŞ işçileri özelleştirmeden bu yana ücretlerin eridiğini söylerken, taleplerindeki anlamı “Biz yenilirsek sıra diğerlerine gelir” cümlesiyle özetliyor.
Evrensel’den Birkan Bulut’a konuşan Kırıkkale rafinerisinden bir işçi işletmenin rekor kar oranlarına dikkat çekerek “Asgari ücretle aramızdaki oranı korumanın yanı sıra sayemizde kazandığı kardan da pay istiyoruz” diyor. Türkiye’de ücretlerin asgari ücret düzeyinde eşitlenmesine karşı işçilerin hedefi açlık değil, yoksulluk sınırı. Verdikleri mücadelenin önemli olduğunu aktaran işçiler “Star Rafineri gibi diğer yerlerde çalışanların gözü bizde, çünkü biz yenilirsek sıra onlara gelecek” diyor.
İŞÇİLERİN TALEPLERİ
2022’nin mart ayında Petrol-İş ile Koç Holding arasında 3 yıllık sözleşmeye imza atılmıştı. İzmit, İzmir, Kırıkkale ve Batman’da bulunan dört TÜPRAŞ rafinerisinde çalışan 3 bin 950 işçiyi ilgilendiren sözleşmeye göre ücretlere birinci 6 ay yüzde 40, ikinci, üçüncü ve dördüncü 6 ay enflasyon, beşinci 6 ay enflasyon artı 3 puan, altıncı 6 ay enflasyon oranında zam yapılmıştı. Ancak yüksek enflasyon karşısında ücretleri hızla eriyen işçiler yüzde 50 ek zam talebinde bulundu. Koç Holdingin yanıtı ise sadece yüzde 9.6 oldu. Bunun üzerine işçiler iş yavaşlatma eylemine başladı. Yıllardır asgari ücretin üç dört katı ücret alan TÜPRAŞ işçisi, asgari ücretin 2.89 katını alabilmek için direniyor.
‘ÖZELLEŞTİRME TAŞERONU YAYGINLAŞTIRDI, GÜVENCESİZLİĞİ GETİRDİ’
TÜPRAŞ’ta bu noktaya nasıl gelindi? Kırıkkale rafinerisindeki işçilerin anlattıkları, yaşananların son birkaç yılda meydana gelmediğini gösteriyor. 2006 yılında TÜPRAŞ’ın yüzde 51 hissesinin Koç’a satılması, her özelleştirme sürecinde olduğu gibi burada da taşeronlaşmanın yaygınlaşması ve güvencesizliği beraberinde getiriyor. O dönem verilen mücadele özelleştirmeyi durduramıyor. Bir işçinin eşi o günleri şöyle hatırlıyor: “O zaman özelleştirilmesin diye hepimiz uğraştık. Fakat hem ücretlerimiz çok görülüp bize daha ne istiyorsunuz denildi, hem de Kırıkkale’nin ortamı nedeniyle yeterli desteği görmedik. En sonunda Kırıkkale halkı destek versin diye esnafa tepki gösterdik, gidip Ankara’dan alışveriş yaptık. Akılları başlarına geldiğinde çok geç olmuştu.”
‘İŞÇİLER ENFLASYON ENFLASYONUNA MAHKUM EDİLDİ’
Kamu işletmelerinin tasfiyesi, esnek ve güvencesiz çalışmanın yaygınlaşması, sendikaların etkisizleştirilmesi ve son yıllarda asgari ücretin ortalama ücret olmasıyla TÜPRAŞ işçisinin sadece adı kaldı. 2019 TİS görüşmelerinde TÜPRAŞ genel müdürünün “Zaten asgari ücretin 5.2 katını alıyorlar bir de daha fazlasını istiyorlar” sözünden, işçilerin asgari ücretle aralarındaki farkın 2.86 ila 3 oranına yükseltilmesi talebine gelindi. 2019 yılında toplu sözleşme süreleri üç yıla çıkarılarak ücretler enflasyonun kaderine terk edildi.
‘BU KADAR YÜKSEK KARDAN SONRA BİZE PARA YOK DİYEMEZ’
Oysa işçilerin ek zam talebinin tek nedeni sadece hayat pahalılığı değil. TÜPRAŞ, 2022 yılının ikinci çeyreğinde 10 milyar 611 milyon lira net dönem karı ile piyasa beklentisi olan 7 milyar TL’nin üzerinde rakam açıkladı. 2022 yılının ilk 9 ayında ise 23 milyar 500 milyon lira net kar elde etti. TÜPRAŞ, 9 ayda bir işçi başına 3 milyon 900 bin lira net kâr elde ederken, aylık bazda işçi başı kar 433 bin 163 lira oldu. Birçok gazete petrol fiyatları ve devalüasyon üzerinden kar artışını açıklasa da işçiler kar marjı arkasındaki emeklerini biliyor. Bir işçi, “Bu kadar yüksek kardan sonra bize para yok diyemezler. Asgari ücretle aramızdaki oranı korumanın yanı sıra sayemizde kazandığı kardan da pay istiyoruz” diyor.
‘MAAŞIMIZDAN BİR ASGARİ ÜCRET GİTTİ’
Ayrıca banka ve diğer fabrikaların da Koç Holdingin karlarını katladığı söyleyen işçi, “Aldığımız da verdiğimiz de Koç Holdingin. Bizden kazandığı para bankada değerlendiriliyor; gittiğim benzinciden aldığım makineye kadar onun, kullandığımız işçi servislerinden işyerindeki makinelere kadar hep onun üretimi. Yani tam tekel” diyor. Daha önce asgari ücretin dört katı olan ücretlerde şimdi 2.89 oranını (katını) korumaya çalıştıklarını aktaran işçi şöyle anlatıyor: “Şimdi TÜPRAŞ’ta işçiler 16-17 bin lira, memur 11-12 bin lira civarında maaş alıyor. Toplu sözleşme imzalandığından bu yana bizim maaşımızdan bir asgari ücretten fazla gitti. Oysa bu sektörde en aşağıda ücret alanlar biziz. O nedenle Star Rafineri gibi diğer yerlerde çalışanların gözü bizde, çünkü biz yenilirsek sıra onlara gelecek.”
‘ÖRGÜTLÜ SENDİKALAR VAR AMA DAYANIŞMA YOK’
TÜPRAŞ grev yasağının olduğu iş yerlerinden biri. Bu nedenle belirli alanlar dışında iş bırakma/yavaşlatma eylemi yaptıklarını anlatan işçi, “Giriş çıkışlarda içeri girince açıklama yapıyoruz. Fakat sesimiz çok dışarı çıkmıyor. Burada bir sürü fabrika var, örgütlü sendikalar var ama dayanışma neredeyse yok. Çevremizdekiler de hala çok iyi koşullardayız ama beğenmiyoruz gibi düşünüyor. Mesela esnaf bizim maaşlarımız düşerse kendisinin de kaybedeceğini anlamıyor” diyor.
‘HER GEÇEN GÜN ALEYHLERİNE İŞLİYOR’
Ancak işçiler karamsar değil. Ek zam pazarlığının TÜPRAŞ’ın 5 yılda bir yaptığı bakım dönemine denk gelmesinin kendilerinin kozu olduğunu düşünüyorlar. “6 Şubat’ta yapılacak duruş hazırlıkları aksamaya başladı” diyen bir işçi şöyle devam ediyor: “Tüm rafineriye bakım yapılacak ve şimdiden yüzlerce taşeron işçi aldılar, bir sürü iş makinesi kiraladılar. O nedenle her geçen gün aleyhlerine işliyor.”
‘YENİ ŞUBE BAŞKANININ İLK SINAVI’
Bir başka konu da Petrol-İş Kırıkkale Şube yönetiminin değişmesi. Ekim ayında yapılan şube seçimlerinde 200 delegenin 177’si Petlas Delegesi Mehmet Doğan’a, 22’si O Dönemin Şube Başkanı Murat Kaya’ya oy verdi. Bu nedenle TÜPRAŞ’taki mücadele yeni şube yönetiminin ilk sınavı olacak. Fabrikalar arasında bir rekabetin kalmadığını söyleyen işçiler, ezici bir çoğunlukla destek verdikleri şube yönetiminden ümitli olduklarını söylüyor.